Sonja Henkie, een alleenstaande moeder van 7 kinderen, reist elke dag een aantal kilometer door het bos naar haar kostgrondje waar ze rijst, bananen, cassave en peper verbouwd voor haar gezin. Aangekomen bij haar gewassen trekt ze plastic handschoenen aan om haar handen te beschermen tegen de hete pepers. Met in de ene hand een houwer en in de andere een grote emmer trotseert ze de gloeiende zon, omdat ze weet dat het harde werk wordt beloond.
Peper (pemei/pepre) is een belangrijk voedingssupplement voor plattelands- en stedelijke gemeenschappen in heel Suriname. Het Amazon Conservation Team Suriname (ACT-Suriname) is een initiatief gestart om een groep van 80 vrouwen uit dorpen in 3 gerichte gemeenschappen (Pelelu Tepu, Kwamalasamutu en de Matawai), te ondersteunen bij de productie van deze pepers, zodat zij zelfstandig in hun levensonderhoud kunnen voorzien.
Het initiatief van ACT-Suriname streeft ernaar de deelnemers technische en zakelijke vaardigheden bij te brengen om meer peper te kunnen verkopen via zowel gevestigde als nieuwe kanalen. Sonja is een Matawai, een marron volk levend in een twintigtal dorpen ten noorden van de plaats Kwakoegron aan de Saramaccarivier in Centraal- Suriname. Sonja: “Mijn moeder heeft me geleerd om peper te planten. Met de ondersteuning van ACT-Suriname oogsten we een grotere hoeveelheid peper. Meer dan we zelf gebruiken, dus de rest verkopen we in de stad. Met de opbrengst ervan verdien ik geld om mezelf en mijn familie te onderhouden”.
Sonja Henkie
Het landbouwprogramma dat in samenwerking met het Ministerie van LVV in vier dorpen in het zuiden van Suriname wordt uitgevoerd, is er ook op gericht de bestaande bedreigingen voor de peper aanplant, zoals de “leafcutter”-mieren aan te pakken. Er worden verschillende soorten peper geteeld en de verwerkingsmethoden variëren per regio, cultuur en gemeenschap. De producten bestaan uit de hele gerookte peper, droge poeder met of zonder zout en vloeibare sauzen.
Er worden hygiënische peperverwerkende eenheden ontwikkeld in elk dorp. Deze eenheden bestaan uit een zogenaamde zonnedroogkast en een pepermolen. Met de zonnedroogkast wordt het drogen van de pepers teruggebracht van een week naar slechts twee dagen en blijven de pepers vrij van insecten. Het droog maken en houden van peper is belangrijk om schimmels te voorkomen. Hoe kleiner de peper, hoe sneller deze droog is. De kleine pepers bevatten namelijk minder vocht en daarom is ook de kans op schimmel kleiner. In de droogkast bevinden zich uitneembare planken waarop de pepers worden uitgespreid. Via het ingenieuze luchtcirculatiesysteem in de kast, wordt het verdampte vocht afgevoerd. Voorheen werden de pepers gedroogd op zinken daken of platen, vrij toegankelijk voor insecten en vogels. Met de pepermolen worden de gedroogde pepers vervolgens elektrisch vermalen, wat voorheen handmatig werd uitgevoerd. Dolblij zijn de vrouwen met de molen. Het loodzware proces van malen dat voorheen met een stamper of een vijzel werd gedaan is nu binnen enkele minuten gedaan. Vooral in de periode dat veel pepers worden geoogst zitten alle dorpen van Bethel tot Vertrouw met grote hoeveelheden peper die vooral niet verloren mag gaan. Bij het verwerken van de peper gebeurt het overigens niet zelden dat het hele dorp een niesbui krijgt. En dit duurt voort totdat de peper is gezeefd en verpakt.
Sila Elmont
De vrouwen die betrokken zijn bij het peper project zijn allemaal even enthousiast. Sila Elmont, basja van het dorp Bethel en moeder van 7 kinderen: “Ik wil graag mijn eigen peperbedrijf opzetten. Ik heb de andere vrouwen ook gevraagd om te planten en nu hebben we zoveel peper dat we blij zijn met de ondersteuning van ACT om dit in de markt te kunnen zetten. Voorheen kwam er soms iemand langs per boot om 1 fles peper te kopen. In de stad heb ik mijn gehele productie al kunnen verkopen en tante Sonja ook. Misschien kunnen we ook ondersteuning krijgen om andere producten op deze manier te gaan verbouwen.”
Rolien Sallons is eveneens begonnen met het planten van peper. Rolien: “Er moet goed gezorgd worden voor de oogst voor een beter opbrengst. We werken hard en voegen zwarte aarde toe om de peper beter te laten groeien. Als het moment dan eindelijk daar is om te kunnen oogsten ben ik altijd erg opgetogen. Het is ontzettend mooi om te zien dat alles wat je erin stopt er ook daadwerkelijk uitkomt.” Haar ogen beginnen te glanzen als ze zegt: “Ik droom van ongeveer twee tot drie hectare met peper en mijn eigen pepermolen. We kunnen er van leven. Ik heb zelfs wat geld opzij kunnen zetten dus ik ben er heel blij mee”, aldus Rolien.
Het ACT-Suriname ondersteunt niet alleen met de productie maar heeft ook een marktonderzoek uitgevoerd in Suriname om de potentiële afzetmarkten te identificeren en te vraag vanuit de markt te analyseren. Zo is bijvoorbeeld de motivatie voor het kopen van biologisch geteelde peper door gemeenschappen uit het binnenland geëvalueerd en is gevraagd aan de respondenten of men bereid is daar eventueel meer voor te betalen. Door inzicht te krijgen in potentiële markten kan vraaggestuurd worden geproduceerd en een eerlijke prijs worden gevraagd. Er word zelfs gekeken naar markten over de grens.
Kapitein van Pusugrunu, Lucas Sebastiaan is blij met de ontwikkeling: “We blijven al eeuwen achter in onze ontwikkeling dus we zijn blij dat God ons gezegend heeft met al het werk dat nu onze kant op komt.” Het gebied van de Matawai heeft te maken met leegloop vanwege het gebrek aan werk en ontwikkelingsmogelijkheden. Sila Elmont: “Veel jongeren vertrekken uit het Matawai gebied omdat ze geen toekomst zien voor zichzelf.” De peper productie en de weg die onlangs is aangelegd door de eigenaar van een houtconcessie zouden daar misschien verandering in kunnen brengen. Tot nu toe was het gebied namelijk slechts toegankelijk via de lucht of via water.
Het uiteindelijke doel van dit programma is een duurzame productie en verkoop van peper zonder interventie van buitenaf. De traditionele kennis van de lokale bevolking wordt als basis ingezet en ondersteund met moderne technieken en kennis van afzetmarkten. Omdat de productie van peper seizoen gebonden is wordt gekeken naar de productie van alternatieve producten. De zonnedroogkast kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor het drogen van fruit en groenten. Aan enthousiasme ontbreekt het in ieder geval niet.