Wanneer de watte met alcohol in de buurt komt van de wond, maakt Latoya (21) een sissend geluid. Krimpend van de pijn verbergt ze haar hoofd in de armen. Voor de rest valt het mee. Aan haar linkerbeen heeft de jonge Trio een gat dat eruit ziet als een natte vulkaan. Latoya is opgegroeid aan de Braziliaanse zijde van de zuidgrens, maar is nu komen wonen bij haar zus op Kwamalasamutu. Hoe ze aan de leishmaniasis komt is haar een raadsel, maar Latoya denkt dat de vector, in dit geval een zandvlieg, ook in de omgeving van het dorp voorkomt. Al drie weken lang loopt ze met de open zweer, bijna even groot als een SRD-munt, terwijl ook haar andere been nu kleine bulten vertoont. Later zal blijken dat veel inwoners van het dorp ooit last hebben gehad van leishmaniasis, in Suriname ook wel bekend als bosyaws.
Het enige beschikbare middel in Suriname tegen deze huidvorm van leishmaniasis is pentamidine. Deze wordt met een injectiespuit toegediend: driemaal in een week tijd. Daarna moet de wond genezen. Echter, bij circa twintig procent van de patiënten is herhaling nodig omdat de wond niet meteen geneest. “En de behandeling is best wel pijnlijk”, zegt een dermatoloog. Door de verhoogde activiteiten in het binnenland neemt het aantal gevallen van leishmaniasis in Suriname toe.
Maar gelukkig voor de bewoners van het regenwoud bestaat er een eigen traditioneel en pijnloos middel tegen deze aandoening. Shaman Apprentice van ACT, Moapi, is degene die Latoya behandelt en komt nu voor een tweede huisbezoek. Vakkundig maakt hij de wond schoon en smeert dan een middel op die hij afdekt. Als leerling sjamaan heeft Moapi de traditionele medicijn zelf gemaakt. Het middel schijnt ook goed te zijn tegen slangenbeet.
“Ze is de tweede patiënt die ik behandel tegen busi yasi. De vorige was ook een vrouw en die is al beter”, vertelt hij trots. Ten opzichte van de vorige keer constateert hij al een verbetering.
“Het gat zal krimpen totdat het is genezen.”
Na deze behandeling zal Latoya het zelf moeten doen. Ze krijgt het ontsmettingsmiddel en een flesje met de medicijn van Moapi. “Ga er niet aan jeuken en houd het droog,” adviseert hij. Mensen genezen vindt de Trio een mooi vak. “Ik ben een shaman apprentice omdat ik medicijnen wil leren maken met planten uit het bos. Daarmee kan ik mensen helpen.”
Toen ACT in 1999 begon in Suriname was traditional health care een van haar eerste programma’s op Kwamalasamutu.